بررسی عوامل موثر بر شکل گیری اختلال اتیسم بیش از تولد
آنچه دراین مقاله می خوانیم
- چه اتفاقاتی توی بدن مادر ممکنه باعث بشه جنین در معرض خطر اوتیسم قرار بگیره؟
- توی مغز یه فرد اوتیستیک چی می‌گذره؟
- آیا ژن‌ها و کروموزوم‌ها توی این ماجرا دخیل‌ان؟
- امواج و اشعه‌ها واقعاً خطر دارن یا نه؟
- و از همه مهم‌تر: مادران باردار چیکار می‌تونن بکنن تا احتمال ابتلای بچه‌شون به اوتیسم کمتر بشه؟
اتیسم چیست ؟
اوتیسم یه اختلال رشدی و عصبیه که باعث می‌شه کودک توی ارتباط با دیگران، درک احساسات، و حتی رفتارهاش با بقیه فرق داشته باشه. این تفاوت‌ها همیشه به‌معنای «بیماری» نیست، اما می‌تونه زندگی بچه و خانوادش رو سخت‌تر کنه. چیزی که خیلی‌ها نمی‌دونن اینه که بعضی از عوامل که ممکنه منجر به بروز اوتیسم بشن، از دوران بارداری شروع می‌شن.
ما سعی کردیم اطلاعات جدید و علمی رو در کنار پیشنهادهای عملی بیاریم تا هر مادری با خیال راحت‌تر دوران بارداری‌شو طی کنه و برای داشتن یه کودک سالم‌تر تلاش کنه.
چه چیزایی توی بارداری ممکنه باعث اوتیسم بشه؟
خیلی چیزها هست که توی دوران بارداری ممکنه روی مغز جنین اثر بذاره. بعضیاش به بدن خود مادر ربط دارن، بعضی‌ها هم به محیط اطرافش. بیایید یکی‌یکی با زبون ساده مرورشون کنیم:
۱. سن پدر و مادر
هرچی سن مادر بالاتر از ۳۵ باشه و پدر بالای ۴۰، احتمال اینکه بچه دچار اوتیسم بشه یه ذره بیشتر می‌شه. دلیلش هم به این برمی‌گرده که کیفیت سلول‌های جنسی با افزایش سن کم‌کم پایین میاد.
۲. بیماری‌هایی مثل دیابت یا چاقی
مادرهایی که دیابت دارن یا اضافه‌وزن زیاد دارن، بیشتر در معرض این هستن که فرزندشون اوتیسم داشته باشه. بدن این مادرها بیشتر درگیر التهاب و قند بالا می‌شه و اینا می‌تونن روی مغز جنین تأثیر بذارن.
۳. تب شدید یا عفونت
اگه مادر توی بارداری دچار آنفلوآنزا یا تب شدید بشه، ممکنه سیستم ایمنی اونقدر فعال بشه که یه‌جورایی به بدن بچه هم آسیب بزنه و باعث مشکلات عصبی بشه.
۴. استرس زیاد
استرس، مخصوصاً استرس شدید و طولانی‌مدت، می‌تونه روی هورمون‌های بدن مادر و در نتیجه روی مغز بچه هم تأثیر بذاره.
توی مغز بچه‌های اوتیستیک چه خبره؟
خب حالا که فهمیدیم چه چیزایی ممکنه باعث اوتیسم بشن، بریم ببینیم توی مغز این بچه‌ها چی می‌گذره.
۱. مغزشون سریع‌تر رشد می‌کنه
در بعضی بچه‌های اوتیستیک، مغز توی یکی دو سال اول زندگی سریع‌تر از حالت عادی رشد می‌کنه. این رشد زیاد ممکنه باعث بشه ارتباط بخش‌های مختلف مغز با هم قاطی یا ناهماهنگ بشه.
۲. قشر مغز یه‌جور دیگه‌ست
قسمت بیرونی مغز (که بهش می‌گن قشر مغز) توی بچه‌های اوتیستیک ممکنه چین‌خوردگی‌ها یا ضخامت متفاوتی داشته باشه.
۳. ارتباط بین سلول‌های عصبی فرق داره
یه بخشی از مغز که مسئول ارتباط برقرار کردن، فهمیدن احساسات، و کنترل رفتارهاست، توی اوتیسم عملکردش یا خیلی زیاد فعاله یا خیلی کم، یعنی تعادل نداره.
ژن‌ها و کروموزوم‌ها هم مقصرن؟
آره، گاهی وقتا اوتیسم به دلیل یه سری تغییرات توی کروموزوم‌ها یا ژن‌ها ایجاد می‌شه. مثلاً:
- بعضی قسمت‌های کروموزوم ۱۶ اگه کم یا زیاد بشن، احتمال اوتیسم بالا می‌ره.
- بعضی پسرهایی که یه نقص خاص توی کروموزوم X دارن، بیشتر دچار اوتیسم شدید می‌شن.
اما باید بدونیم که بیشتر وقتا فقط ژن‌ها به تنهایی باعث اوتیسم نمی‌شن، بلکه ترکیب ژنتیک با شرایط محیطی باعث این اتفاق می‌شه.
امواج و اشعه‌ها، خطرناکن یا نه؟
این یه موضوع جنجالیه. بعضیا می‌گن امواج موبایل، وای‌فای، یا اشعه‌های دیگه می‌تونن روی مغز جنین اثر منفی بذارن. ولی تا الان تحقیقات علمی هنوز نتونستن جواب قطعی بدن.
فقط می‌دونیم اگه یه مادر خیلی زیاد در معرض بعضی از میدان‌های الکترومغناطیسی باشه، احتمال آسیب به مغز جنین هست. پس بهتره تو دوران بارداری، موبایل و وسایل بی‌سیم رو با احتیاط بیشتری استفاده کنیم.
راه‌های پیشگیری از اوتیسم برای مادرای باردار
حالا برسیم به بخش مهم‌تر: «چی کار کنیم که بچه‌مون سالم‌تر به دنیا بیاد و خطر اوتیسم کمتر بشه؟»
۱. اسید فولیک و ویتامین D فراموش نشه
از همون اول بارداری، خوردن مکمل اسید فولیک (برای رشد مغز) و ویتامین D خیلی مهمه. این دوتا مثل محافظ عمل می‌کنن.
۲. غذای سالم، مخصوصاً ماهی
خوردن ماهی‌های سالم مثل سالمون و ساردین (که جیوه کم دارن)، می‌تونه خطر اوتیسم رو تا ۲۰٪ کم کنه. اگه خیلی به ماهی علاقه نداری، حتماً با پزشکت درباره مکمل‌های امگا-۳ صحبت کن.
۳. پرهیز از مواد شیمیایی
از ظروف پلاستیکی حرارت‌دیده یا مواد آرایشی شیمیایی سنگین استفاده نکن. بیسفنول A (BPA) که توی خیلی از بطری‌های پلاستیکی هست، احتمالاً برای جنین پسر خطرناکه.
۴. کنترل بیماری‌ها
دیابت، فشار خون یا بیماری‌های خودایمنی باید قبل و حین بارداری تحت کنترل باشن. چون اینا مستقیم روی مغز جنین تأثیر دارن.
۵. مدیریت استرس
بیشتر از هر وقت دیگه، توی بارداری باید از خودت مراقبت کنی. اگه استرس داری، با مشاور صحبت کن یا از تکنیک‌هایی مثل مدیتیشن، یوگا یا تنفس عمیق کمک بگیر.
جمع‌بندی
اوتیسم یه موضوع پیچیده‌ست که هنوز خیلی چیزاشو نمی‌دونیم. ولی می‌دونیم که با یه سری کار ساده، می‌تونیم احتمال ابتلای بچه‌مون به این اختلال رو کمتر کنیم. سالم غذا بخور، مکمل‌هاتو فراموش نکن، از استرس دور شو، و اگر بیماری خاصی داری، حتماً تحت نظر پزشک باش.
